Obowiązek nauki

1. W Polsce nauka jest obowiązkowa do ukończenia 18 roku życia. Jeżeli dziecko nie ma skończonych 18 lat, po ukończeniu szkoły podstawowej realizuje obowiązek nauki. 


Obowiązek nauki wynika z art. 70 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. oraz art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2021 r. poz. 4). Niespełnianie obowiązku nauki podlega egzekucji administracyjnej na podstawie art. 42 tej ustawy. Przepis ten odsyła do trybu przewidzianego w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 11,41). 


Po ukończeniu szkoły podstawowej obowiązek nauki spełniania się przez:  
uczęszczanie do publicznej lub niepublicznej szkoły ponadpodstawowej, 
realizowanie, zgodnie z odrębnymi przepisami, przygotowania zawodowego u pracodawcy, 
a także poprzez uczęszczanie do szkoły za granicą lub przy przedstawicielstwie dyplomatycznym innego państwa w Polsce, udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych, uczęszczanie do szkoły wyższej bądź na kwalifikacyjne kursy zawodowe.  


2. Obowiązki rodziców (opiekunów prawnych) dzieci podlegających obowiązkowi nauki: 


dopełnienie czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do szkoły,
zapewnienie regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia szkolne, 
zapewnienie dziecku warunków umożliwiających przygotowanie się do zajęć szkolnych, 
zapewnienie dziecku realizującemu obowiązek nauki poza szkołą, warunków nauki określonych w zezwoleniu, o którym mowa w art. 37 ust. 1 ustawy Prawo oświatowe. 


Rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi nauki, na żądanie wójta gminy (burmistrza, prezydenta miasta), na terenie której dziecko mieszka, są obowiązani informować go o formie spełniania obowiązku nauki przez dziecko i zmianach w tym zakresie.  


3. Powinności dyrektora szkoły lub placówki, pracodawcy, albo osoby prawnej lub fizycznej prowadzącej działalność oświatową na podstawie art. 170 ust. 2 ustawy Prawo oświatowe w ramach kontroli spełniania obowiązku nauki


Dyrektorzy publicznych i niepublicznych szkół ponadpodstawowych, pracodawcy, o których mowa w art. 36 ust. 9 pkt 2 ustawy Prawo oświatowe oraz osoby kierujące podmiotami prowadzącymi kwalifikacyjne kursy zawodowe, są obowiązani powiadomić wójta gminy (burmistrza, prezydenta miasta), na terenie której mieszka absolwent szkoły podstawowej, który nie ukończył 18 lat, o przyjęciu go do szkoły albo w celu przygotowania zawodowego albo na kwalifikacyjny kurs zawodowy, w terminie 14 dni od dnia przyjęcia absolwenta, oraz informować tego wójta (burmistrza, prezydenta miasta) o zmianach w spełnianiu obowiązku nauki przez absolwenta szkoły podstawowej, w terminie 14 dni od dnia powstania tych zmian. Jako zmianę w spełnianiu obowiązku nauki należy także rozumieć nieusprawiedliwioną nieobecność w okresie jednego miesiąca na co najmniej 50%:  
dni zajęć w szkole ponadpodstawowej lub placówce, 
zajęć w przypadku spełniania obowiązku nauki przez realizowanie przygotowania zawodowego u pracodawcy i w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie art. 36 ust. 16 Prawa oświatowego. 
  
4. Wierzyciel obowiązku nauki 


Wierzycielem obowiązku  nauki jest właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego - art. 1a pkt 13 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. 


Do podstawowych obowiązków wierzyciela należy:  
wystosowanie upomnienia - art. 15 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Kosztami upomnienia  obciąża się rodziców dziecka na rzecz wierzyciela - art. 15 § 2 tejże ustawy, 
wystawienie tytułu wykonawczego – art. 26 § 1 i art. 27 wyżej wymienionej ustawy. 
  
Organem egzekucyjnym jest właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego, o czym stanowi art. 20 § 1 pkt 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zasadniczą rolą organu egzekucyjnego jest doprowadzenie do wykonania obowiązku podlegającego egzekucji, czyli wymuszenie na rodzicach (prawnych opiekunach) pożądanych zachowań dziecka. 


5. Środki egzekucji administracyjnej 


Wśród wymienionych w art. 1a pkt 12 lit. b ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji środków egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym tylko, co do zasady, grzywna w celu przymuszenia jest właściwa dla wyegzekwowania obowiązku nauki. 


Grzywny nie stosuje się wobec ucznia, jako osoby małoletniej. Zgodnie z art. 120 § 2 w/w ustawy, nieuczęszczanie dziecka do szkoły skutkować będzie nałożeniem grzywny na jego przedstawicieli ustawowych. Tym samym egzekwowany będzie rodzicielski obowiązek zapewnienia regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia szkolne. Grzywna nakładana może być wielokrotnie, z tego samego tytułu, aż do osiągnięcia pożądanego skutku albo do osiągnięcia górnej granicy kwotowej. Aktualnie jednorazowo grzywna nie może przekroczyć, dla osób fizycznych, kwoty 10 000 zł, a łączna kwota grzywien – 50 000 zł (art. 121 § 2 i § 3).